Uçurum ve Zirvenin Birleştiği Yer
Gelin korkunç birleşimi ele alalım.
Belki yazının başlığı biraz gizemli geliyordur. Yani uçurum pek iyi bir manzaraya işaret etmiyorken zirve kulağa cezbedici ve tatminkar geliyor. Ancak bu ikisinin birleştiği yere yönelik tahmininizin olmamasını son derece doğal karşılıyorum.
Bugün sizlerle yine psikolojik bağlamda bilgilendirmeler yapmayı amaçladığım bir yazı yazmak istiyorum. Ayırıcı Özellik Yaklaşımı'nın kuramsal altyapıyla köklendirdiği A ve B tipi kişilik özelliklerinin bilinmeyen yönlerine ışık tutalım istiyorum. A tipi kişilik özellikleri, davranış kalıplarının ne olduğu, buna karşılık B tipi kişilik özellikleri ve bu kişilik tiplerinin sağlık ve başarıyla ilgisi ve A tipi kişiliğin zehirleyici ögelerine bakalım. Belki o zaman uçurum ve zirvenin birleştiği yeri tasvir edebiliriz zihinlerimizde :)
Uçurum ve zirveye ulaşmak için şu basamakları çıkmamız gerek önce:
1)A ve B Tipi Kişilik Özellikleri ve Davranış Kalıpları Nelerdir?
2)A Tipi Kişilik ve Zamanlama
3)A Tipi Kişilik ve Başarı
4)A Tipi Kişilik ve Stres
5)A Tipi Kişiliklerin Kalp Krizi Geçirme Riski
6)Uçurum ve Zirveyi Ayırmak
1)A ve B Tipi Kişilik Özellikleri ve Davranış Kalıpları Nelerdir?
Kişiliğin geç yaşantı doktrinleriyle değişip gelişmesinin zorluğunu savunan Ayırıcı Özellik yaklaşımcılarının bu esnek olmayan kuramı kapsamında A ve B tipi kişilik özelliği ölçeğinde hepimiz ölçeğin bir ucuna daha yakınızdır. Çünkü tamamen A ve B tipi diye kişiliği keskin bir şekilde ikiye ayırmak çok doğru bir kestirim olmaz.
Bu doğrultuda, kullanılan ölçeğe göre A tipine yakın kişiler farklı kişilik özellikleri gösterirler. Bu kişiler hırslı, rekabete tutku besleyen , başarının getirdiği hissi çoğu şeye değişmeyen, çabuk öfkelenebilen, kariyerlerinde yükselen örüntüler çizen ve terfi almaya daha uygun adaylar, tanınırlıktan zevk alan ve kurumsal hayatta Erich Fromm'un açıkladığı Mekanik Konfürmizm'e pek de yakışmayan bir profili olan kişilerdir. Bunlar mekanik non-konfürmünistlerdir. Yani çarkın bir dişi olup ömrü boyunca rahat bir şekilde geçinmektense çarkın kendisi olmaya daha yolun başındayken güdülenmişlerdir. İktidarı hayal edip buna hırsla ve azimle ulaşmaya çabalayan bu kişilerin çabalarının sonuçsuz kalması ve iktidarın başkasının eline geçmesi fikri bile onları korkutur ve zehirleyici bir öfkenin kucağına atar. Fazlasıyla enerjik ve hareketli olan A tipi kişiler ne yazık ki stres yönetimi ve yaratıcılığın gerektiği mantıksal muhakemelerde B tipine göre daha başarısızdırlar. Fazla hırs ve rekabete kapılmaktan ötürü alternatif yaklaşımları görememekte ve kestirimsel kısayollar kullanıp sabırsızlıklarını ortaya koymaktadırlar.
Buna karşılık, B tipi kişiliğe sahip kişiler daha sakin, uysal,kolay sinirlenmeyen, daha durgun, işlerinde pek aceleci olmayan, çalışma esnasında zaman ve hırsın baskısı altına girmeyen kişilerdir. İşte bunlar Mekanik Konfürmizm'in temsilcileri sayılabilir. Öfke ve düşmanlık gibi kırmızı alarm sinyali verebilecek duyguları çabuk geliştirmeyen bu kişiler bundan ötürü daha yaratıcı düşünüp daha farklı eserler ortaya çıkarabilirler. Ancak başarıya ve rekabete olan istek ve güdülenmişlikleri A tipi kadar yüksek midir, işte orası tartışılır. Zirveyi tırmanıp aşağıyı gururla seyretmenin hayalini kuran A tipi kişiliğe karşılık B tipi, o zirvenin gölgesinde dinlenip güneşin keyfini çıkaracak olan kişidir, diyebiliriz.
2) A Tipi Kişilik ve Zamanlama
Hedefledikleri amaca ulaşmak için zamanın kıymetini bilen bu kişiler genel olarak çalışmalarını hızlandırıp bitirme eğilimindedirler. Zamanın baskısıyla çalışan ve çalışarak yaşayan bu kişiler için, bu baskı çoğu zaman engeldir. Çünkü kariyerleri için daha uzun vadede kazanç sağlayacak fırsatları bekleyemez ve aceleci davranırlar. A tipi kişiler için, zamanın kıymetini bilmeyen ve fazla sabırlı kişilerle bir arada olmanın büyük bir engel olduğunu biliyor muydunuz? Bunun sebebi olarak güdülendirmeyi azaltıp rekabet duygularını örselemelerini gösterebiliriz.
3)A Tipi Kişilik ve Başarı
Çalışmaktan zevk alan ve yüksek hedefler koyup ona göre güdülenen kişilerin başarılı olmasını beklemek tabi ki de doğru bir tutumdur. Kurumsal hayatta çoğu zaman idari pozisyonunda yer alırlar veya bir şirketin kurulumu,bir markanın oluşumunda başat mimarlar olurlar. Ancak bu yüksek başarı hırsının her zaman sağlıklı sonuçlar vermeyeceğini sonraki kısımda açıklayacağım. Stres sistemlerindeki aktiflik ve zorlayıcı koşullarda kontrol duygusunun azalmasıyla bu durumun kriz yönetimlerine olumsuz iz düşümlerinin olduğunu söyleyebiliriz. Yine de düzlük yolda yürüyüp geçinmeye çalışan kişilere karşın bu kişilerin zirveye çıkmak için yokuş çıkıp dağları düz yol gibi görmeleri hayran olunmayacak gibi değildir.
4)A Tipi Kişilik ve Stres
Yukarıda da belirttiğim üzere, çoğu değişkenin etkisiyle çalışma yaşantısında etkin olmak isterlerken hırslarının ve rekabet duygularının eline düşüp edilgen konuma geldiklerini söyleyebiliriz. Bir başarısızlık emaresi veya başkasına yenilmek gibi deneyimler onlardaki kontrol gücü için bir tehdit oluşturur. Stresin şimdi ve geleceğe yönelik belirsizliklerden kaynaklanan bir zihin bulanıklığı olduğu çoğumuzun malumatı. Hızlı davranmak ve acelecilik gibi tutumlar da bu zihin bulanıklığına yol açan sis bulutlarındandır.
5)A Tipi Kişiliklerin Kalp Krizi Geçirme Riski
Kalp krizinin kalp damarlarının yani koroner damarların tıkanması sonucu oluştuğu bilgisinden yola çıkarak A tipi kişiliklerin böyle bir risklerinin olup olmadığı ya da riskin derecesi gibi konulara değineceğim. Çoğu kalp hastasına doktorların 'Stres ve heyecandan uzak dursun' dediklerine herhangi bir yerden kulak aşinalığınız vardır. Çünkü stres ve heyecan gibi amigdalayı ve kalbi uyarıcı deneyimler nabzı hızlandırır ve kalbe pek iyi hissettirmez. Ancak bu duygularla özdeşleşmiş olan A tipi kişilikler için bunun zor olduğunu buraya kadar geldiğimiz kısımda biliyoruz. Yüksek kolestrol,tansiyon gibi kalp damar rahatsızlıklarıyla ilişkili olan fizyolojik tepkileri vermeye A tipinin daha müsait olduğu yapılan deneylerde de ortaya konulmuştur. Öfke yaratabilecek deneyime maruz kalan A ve B tipi kişiliklerden A tipinin nabızlarında fırlama olduğu ve terledikleri görülmüştür.Yani evet, A tipinin kalp krizi geçirme riski B tipine göre daha yüksektir.
6)Uçurum ve Zirveyi Ayırmak
Şu ana kadar anlattıklarımdan yola çıkarak, uçurumun sağlık problemlerine ve zirvenin de başarıya işaret ettiğini saptayabiliriz. İkisinin buluştuğu yer de zirveye ulaşıp başarıyı tadarken sert duyguların etkisiyle kalp veya benzer gruplarda rahatsızlıkların yaşandığı yerdir. İkisini ayırmak ise uçurumu aşıp zirvelerle baş başa kalmak içindir. Bu bağlamda öfke kontrolü eğitimi, stres ve kriz yönetimi gibi eğitim programları umut aşılayan türdendir.
Peki, siz hangi kişilik tipine sahipsiniz veya hangisine sahip olmak isterdiniz?