Ulusötesi Topluluk

21. yüzyıl göçmenlerinin, bundan önceki yüzyıllardaki göçmenlere göre farklı bir profil çizdiği gözlemlenerek yapılan araştırmalar üzerine göç literatürüne kazandırılan ulusötesi topluluk kavramı; hem anavatanlarının kültürünü hem de göç ettikleri yerlerin kültürünü benimsemiş insanların oluşturduğu toplulukları ifade etmek için kullanılmaktaıdr. Diğer bir deyişle, kaynak ülkeden ayrılarak hedef ülkeye göç eden ve yerleşen, ardından ayrıldığı yerin dilini, kültürünü, etiğini kaybetmeden; aynı zamanda yerleştiği bölgenin de dilini, kültürünü benimseyen ve kendini bu her iki millete de ait hisseden insanlara ulusötesi insan, bu insanların oluşturduğu topluluklara da ulusötesi topluluk denilmektedir.[1] Göçmen için bu terimin kullanabilmesi için bireyin iki veya daha fazla devletin sınırlarını aşarak toplumsal, siyasal, ekonomik, kültürel ve dinsel örgütler/kurumlar geliştirmiş olması gerekmektedir. Burada en önemli öğe “ulu-ötesi faaliyetin bireyin hayatının en önemli kısmını” oluşturmasıdır.[2]

Ulusötesi Topluluk Kavramının Tarihi Gelişimi

  20. yüzyılın sonlarına doğru Nina Glick Schiller, Georges Fouron, Linda Basch ve Christina Blanc, ulusötesi topluluk kavramını yeni bir göç anlayışı olarak tanımlamışlardır. Basch ve diğerleri, ulus-ötesi kavramını göç ilişkisinin yaşandığı ülkeler bağlantısında gelişen çok katmanlı sosyal ilişkiler olarak ifade etmişlerdir.[3]  Ayrıca bu kavram Basch ve arkadaşları tarafından göçmenlerin coğrafi, kültürel ve politik sınırları aşan sosyal alanlar inşa ettiklerini vurgulamak için de kullanılmıştır. [4] 2000’li yıllara gelindiğinde ise bu konu üzerinde geliştirilen fikirler, ulus-ötesi bağların sürekli değişerek yeniden üretildiğini ve bunun sonucunda aynı anda iki farklı mekanda olma durumunu ortaya çıkardığını savunmuşlardır.[5]

Kapitalist dünya sisteminin merkezindeki gelişmiş ülkelerde ortaya çıkan ulusötesicilik kavramı, yeni göçmen topluluklarının kendine özgü ve karakteristik özelliklerini yakalama girişiminde bulunanlar tarafından benimsenerek göç araştırmacılarının sözlüğünde yerini almış ve kavrama yöneltilen eleştirilere rağmen geçen yıllar içinde de yaygınlaşmıştır. En başta Amerika Birleşik Devletleri sınırları içinde yaşayan Orta ve Güney Amerikalı göçmenleri ifade etmek için kullanılan ulus-ötesi toplum kavramı zamanla genişleyerek küresel bir anlam kazanmış, Avrupa’daki Türkler ve Kürtlerden, Bosnalı ve Eritreli mültecilere kadar, ulusötesi topluluk kriterlerini karşılayan her göçmen grubu için kullanılmıştır.[6]

ULUS-ÖTESİ TOPLULUK ve DİASPORA İLİŞKİSİ

Ulus-ötesi topluluk ve diaspora kavramları arasındaki ilişkinin anlaşılabilmesi için öncelikle diasporanın ne olduğu açıklanmalıdır. Diaspora, Yunanca kökenli bir kelime olup dünyada aynı kökene sahip insanların, dünyanın farklı coğrafyalarına dağılmalarını ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır.[7] Aslında bakıldığında hemen hemen bu iki kavram da aynı anlama gelmektedir. Fakat kavramların temsil ettikleri göçmen toplulukları farklıdır. Ulus-ötesi topluluk kavramı, geldiği toprakların kültürünü, ahlakını, örf ve adetlerini unutmayarak, onları yaşatmaya devam eden ve aynı zamanda göç ettiği hedef ülkenin değerlerini de benimseyerek yaşayan, bir nevi çift milletli göçmenleri adlandırmakta kullanılırken; diaspora kavramı, göç ettiği toplumun değerlerini benimsemeyen, kendisini sadece anavatanına ait hisseden göçmenleri ifade etmek için kullanılmaktadır. Bunun yanında diasporik göçmenler genellikle anavatanlarından travmatik bir şekilde koparılarak iki veya daha fazla ülkeye yerleşen, asıl etnik kökenlerinin kolektif bilincini taşıyarak anavatanlarını idealleştiren ve onun refahı, güvenliği ile restorasyonu için çalışan göçmen topluluklarıdır. Ulus-ötesi topluluklar ise içinde yaşamış olduğu her iki milliyeti benimseyen, kendilerini her iki ülkeye de ait hisseden ve değer anlayışlarını içlerinde yaşamış bulunduğu her iki toplumun değerlerinin sentezi şeklinde inşa eden göçmenleri adlandırmakta kullanılmaktadır.[8]  

[1] Özgür, Ertuğrul. Küresel Göçün Sosyo-Mekansallığı: Ulusötesi Mekanlar / Yerelötesi Yerler, Topluluklar Ve Kimlikler. Coğrafi Bilimler Dergisi. 16/1 (2018)  3-22 (erişim 07.03.2022)

[2] Bayraktar, Rasim. Zorunlu Göçten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12/24 (2013) 12-13 (erişim 07.03.2022)

[3] 9lib.net. “Ulus-Ötesi Topluluklar”. Erişim 7 Mart 2022

https://9lib.net/article/ulus-%C3%B6tesi-topluluklar-k%C3%BCreselle%C5%9Fme-ulus-devlet-%C3%B6tesi-topluluklar.ozl80k6q

[4] Özgür, Ertuğrul. Küresel Göçün Sosyo-Mekansallığı: Ulusötesi Mekanlar / Yerelötesi Yerler, Topluluklar Ve Kimlikler. Coğrafi Bilimler Dergisi. 16/1 (2018) 3-22 (erişim 07.03.2022)

[5] Researchgate. “Ulus-Ötesi Göç: Kuramsal Bir Değerlendirme”. Erişim 7 Mart 2022

https://www.researchgate.net/publication/267511920_Ulus-otesi_Goc_Kuramsal_Bir_Degerlendirme_Transnational_Migration_A_Theoretical_Evaluation

[6]  Özgür, Ertuğrul. Küresel Göçün Sosyo-Mekansallığı: Ulusötesi Mekanlar / Yerelötesi Yerler, Topluluklar Ve Kimlikler. Coğrafi Bilimler Dergisi. 16/1 (2018) 3-22 (Erişim 07.03.2022)

[7]Aslan, Alev. Dijital Diaspora ve Kültürel Kimlik: Türkiye’de Yaşayan Çerkes Gençlerle Derinlemesine Bir Görüşme. Akdeniz İletişim Dergisi 34 (2020) 3-4 (Erişim 07.03.2020)

[8] Özgür, Ertuğrul. Küresel Göçün Sosyo-Mekansallığı: Ulusötesi Mekanlar / Yerelötesi Yerler, Topluluklar Ve Kimlikler. Coğrafi Bilimler Dergisi. 16/1 (2018) 3-22 (Erişim 07.03.2022)