Yüzyıllar Boyu Reklamlar

Maruz kaldığımız reklamların değişim/dönüşüm yaşadığına inanmak istiyoruz.

12 Mar, 20244 min read

Reklamcılık günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçası ve reklamın günlük hayata girişi sanıldığı gibi yeni medyanın yaygınlaşmasından sonra değil, çok daha öncelere, matbaanın icadı ve ilk basılı medyaya kadar uzanıyor.

İlk basılı reklamlar, mal ve hizmetlerin tanıtımını yapan gazete ve el ilanlarında yayınlanıyordu. Zamanla reklamcılık sektörü önemli değişikliklere uğradı ancak günümüzde kullanılan bazı ifadelerin ve cümle kalıplarının izleri reklamcılığın ilk günlerine kadar uzanabilmektedir. Bunlar arasında kolektif hafızamızın bir parçası haline gelen sloganlar, jingle'lar yer alıyor.

Bununla birlikte, reklam endüstrisinin stereotipler ve saldırgan dil gibi sorunlu ifadeler kullandığı için de eleştirilere maruz kaldığını belirtmek önemlidir. Sektör bu sorunları çözmek için çaba sarf ediyor ve günümüzün reklamları daha sıkı düzenlemelere ve incelemelere tabi.

17. Yüzyıl

Reklamı yapılan ilk kitap. Ocak 1620’de basılmış. O tarihlerden kalma nadir 8 örnekten birisi olarak geçiyor. Kaynağı aldığım sitede reklamın bir çevirisini bulamadım, sanırım 17. yy dili olduğu için, Google da tam bir çeviri yapamıyor. İnternette 17. yy reklamlarını ararken çok zorlandım çünkü fazla bir örnek bulamadım.

18. Yüzyıl

18. yy'dan kalma bir tobacco reklamı. Reklamda “Bu bitkide cennet var.” söylemi günümüz reklamlarının abartılarına benzetilebilir. 18. yy'da sigaranın sağlığa ve hatta bazı hastalıklara iyi geldiğiyle ilgili bir algı oluşturma operasyonu vardı, reklamlar da bu algı yaratmada en etkili yöntemlerdendi.

19. Yüzyıl

Bu dönemde kadınların “histerisini” sakinleştirmek için çeşitli masaj yöntemleri vardı ve bu masajlar genellikle kadının genital bölgelerine yapılıyordu. Kadın “rahatlayana” (yani orgazm olana kadar) yapılan bu masajların histeriye kesinlikle iyi geldiği ve kadınların bu masajlardan, tedavilerden sonra oldukça sakin ve itaatkâr olduğu belirtiliyor. Bu reklam da bahsettiğim masajları içerdiğini tahmin ettiğim bir örnek. “Boyundan Dize” kim olduğunu ve doktorluğunun “gerçek” olup olmadığını bilmediğimiz Dr. Swift tarafından yapılan masajların bir reklamı. Orta yaş hastalıklarının tümünü iyileştirdiği iddiasında. “Evinizin mahremiyetinde” diyerek güven duygusu da aşılamaya çalışıyor.

Yine 19. yy'dan bir fizik tedavi uzmanının yayınladığı bir reklam. Büyük harflerle “Fat People” yazarak dikkat çekmeye çalışılmış. Obezite derecesinde şişman kadın illüstrasyonları var. Sadece kadınlara yönelik bir reklam olduğu düşünülebilir. (Çünkü dönemin güzellik algıları kadınların bedeni incecik gösterecek korseler içinde zayıf olmalarını gerektiriyor.) Obez kadınların posta yoluyla onlara ulaşmasını ve form doldurmasını istiyor. Tam olarak neyi pazarladığını anlamadım çünkü herhangi bir ilaç kullandırtmadığını söylüyor. Yöntem olarak ne kullandığı belirsiz. “Her hastamla özel ilgileneceğim.” garantisi veriyor. İlanın sonunda da kendi yeni çıkacak olan kitabının reklamını yapıyor.

1950’lerden Seksist Reklam Örnekleri

Bu dönem reklamlarının en öne çıkan teması “cinsiyetçilik”. Toplumsal cinsiyet rolleri bu dönemde kadının ev hanımlığı yaptığı ve erkeğin çalışarak evini geçindirdiği üzerine kurulu. Rollerin bu şekilde dağılışı ve medyada da bu şekilde dağılması gerektiğinin empoze edilişi erkeklerin kadınlar üzerinde hâkimiyet kurduklarını düşündüren bir anlayışa yol açıyor. Reklamlarda da bu anlayışı destekleyecek, oluşturacak ve güçlendirecek içerikler mevcut.

1951, Van Hausen Reklamı

“Ona bu dünyanın erkeklerin dünyası olduğunu göster.” başlığıyla yayınlanmış bu reklam kravat pazarlıyor. Kravatlar, Erkeklere özel tasarlanmış ve güç dolu (!) işlemeler içeriyormuş. Kadınlar bu kravatları görünce erkeklerin dünyasında olduğunu anlayacak ve mutlu olacakmış. İllüstrasyonda da görüldüğü üzere kadın dizlerinin üzerinde “erkeğine” hizmet etmekte ve görece mutlu gözükmektedir. “Evinin hanımıdır” ve erkekliğini gösterebileceği işlemelere sahip kravatını takan ve kendi dünyasında yaşayan kocasına biat etmiştir.

1953, Alcoa Aluminum Reklamı

Kırmızı ojeli, kırmızı rujlu, dönemin Amerikan kadın modasına uygun giyinmiş bir kadın hayretler içerisinde bir şişeyi elinde tutuyor. Yüzünde şaşkın ve etkilenmiş gibi bir ifade verilmeye çalışılmış. “Yani bir kadın bunu açabilir diyorsun?” yazısı klasik “erkekler güçlüdür, kadınlar zarif ve narindir” anlayışına hizmet ediyor. Kadınlar o kadar güçsüz ki, gündelik hayatlarında sürekli kullanmak durumunda kaldıkları şişeleri bile açamıyorlar, kocalarına ihtiyaçları var. Ama Alcoa Aluminum öyle bir şişe kapağı yapmış ki, artık kadınlar bile açabilir.

1959, Drummond Sweaters Reklamı

Erkekler kadınlardan daha iyidir. E, tabi! O halde kazak satarken bu gerçeği tüketicilere hatırlatmamız gerekiyor. Kadınlar evde oldukça işe yarar ama iş dağ gezisine gelince biraz ayak bağı oluyorlar. Kazağınızla hava atacağım diye onları böyle uçurumdan sallandırmayın, bizim kazaklarımız her ortama uygun diyor! Söz konusu bir kazakken konu nasıl erkeklerin kadınlardan daha iyi olduğuna ya da kadınların evde işe yaramasına rağmen bazen ayak bağı olabildiklerine geliyor anlayabilmiş değilim. Sanırım erkeklerin kendilerini daha iyi ve güçlü hissetmeleri için kadınların diz çökmesi, bir şişeyi bile açamaması ya da uçurumdan sarkması gerekiyor. Kendini üstün görmeyen, zayıf, özgüvensiz erkeklere kim ne satabilir ki?

Bu gönderimde daha önce hazırladığım araştırma yazımın ilk yarısını paylaştım, 21. yüzyıl reklam örneklerine bir sonraki gönderimde değineceğim.