Z Kuşağı alkolü "cool" bulmuyor

Avrupa ve ABD'de yapılan bazı araştırmalar Z kuşağının alkolle arasındaki mesafeyi ortaya çıkarmış. Bu gençler artık alkol almayı veya sarhoş olmayı sosyalleşmenin bir aracı veya havalı bir şey olarak görmüyor hatta sarhoşluk onlar için "cringe" bir durum diyebiliriz. Alkol hiç kullanmıyorlar diyemeyiz sadece düzenli bir alışkanlıkları yok; çok az kullanıyorlar ve bununla birlikte içtiklerinde de makul seviyeyi aşmıyorlar.

Eğer bu araştırmalar Türkiye'de olsaydı, hiç analiz deryalarına gerek yok belli ki ekonomik sebepler derdim. Peki, Z kuşağı nasıl yeşilay kriterlerini benimsedi? “Belki de şimdiye kadarki en ayık nesil onlar” diyen araştırmalar bile var. Üstelik bu eğilim sadece Türkiye'yle sınırlı değil—ABD, İngiltere, Avustralya gibi pek çok ülkede benzer davranış değişimleri gözlemleniyor.

Hangi Z kuşağı?

İngiltere ve Avustralya: 2019’da İngiltere’de 16–25 yaş arasındaki Z gençlerinin %26’sı hiç alkol almıyormuş. Bu oran, orta yaştaki yetişkinlerde %15’te kaldı. Benzer şekilde Avustralya’da gençlerin alkol tüketimi düşüş gösteriyor; özellikle üniversite çağındakiler artık içki yerine temiz ve sağlıklı alternatifleri tercih ediyor.

Amerika: 2001–2003 ile 2021–2023 dönemlerini karşılaştıran bir Gallup araştırmasına göre, 35 yaş altı yetişkinlerin içki tüketim oranı %72’den %62’ye gerilemiş durumda.

İspanya: 14–18 yaş grubunda alkol zehirlenmeleri dramatik biçimde düşmüş: 2012’de %60,7 olan oran, 2023’te %20,8’e kadar inmiş.

Bu verilerle paralel olarak dünya genelinde özellikle Z Kuşağı içindeki “alkolsüz yaşam merakı” (sober curious) trendi çokça vurgulanıyor.

Z Kuşağı neden daha az içiyor?

1. Sağlık ve zihinsel farkındalık: #SoberTok videoları ve internette dolaşan bilgiler bu nesli etkilemiş durumda. Alkol, artık “stres atma aracı” değil, yanlış çağrışımlarla birlikte “kontrol kaybı” ve “kaygı” ile ilişkilendiriliyor. İnternet kuşağı için olumsuz konuşanlar dönüp bir bakmalı. Sanırım teknoloji çağı o kadar da kötü bir şey değilmiş. Bir nesilde, bin öğütten daha etkili şekilde farkındalık yaratmış. Bu gençler sağlıklı yaşamın şifrelerini kendi kendilerine ve çok erken keşfetmişler!
2. Ekonomik gerekçeler: Alkol, Z Kuşağı için artık hem maddi hem moral anlamda lüks. Birçok genç, bütçesini akıllıca harcamak istiyor. Ayrıca alkol yerine sağlıklı ve ucuz olsun diye işlevsel içeceklere yöneliyorlar. Dürüst olmak gerekirse, ben ABD ve Avrupa'da ekonomik bir sebep görmeyi beklemiyordum. Tabii ayırdikları bütçeler kime göre neye göre lüks kalıyor o kısmı pek araştırmadım. Düşününce lüks gelmesinin sebebi kendi yarattıkları öncelik sıralamasıyla da ilgili olabilir. Fayda-zarar mantığını da işletiyor olabilirler kafalarında. Çünkü araştırmalardan anladığımız ne eğlenmek ne sosyalleşmek için alkol bir araç olarak görülmüyor, sarhoşluk güldükleri bir şey değil. Sağlık konusunda da bilinçli olunca neden bu içeceğe para versinler ki.
3. Sosyal normların değişimi: Gençler artık sadece içmek için dışarı çıkmıyor. Sosyalleşme kavramı kafe buluşmaları, sinema hatta dürüst olalım online sohbet, oyun gibi alanlara kaymış durumda. İçmek istediklerindeyse genelde ev gibi konforlu alanları tercih ediyor ve yakın arkadaş gruplarıyla sosyalleşmeyi tercih ediyorlar.
4. Stigma yerine tercihler üzerine düşünmek: “Sober curious” yaklaşımının temeli, alkolü reddetme değil, neden içtiğini sorgulama. Bu bilinçli yaklaşım da Z Kuşağı için oldukça yaygın.

Türkiye ne durumda

Sence Türkiye’de böyle bir trend var mı? Varsa altındaki itici gücün ekonomik olması normal değil mi? Yüksek alkol vergileri, artan yaşam maliyeti, gençlerin daha ekonomik ve sağlıklı eğlence arayışına yönelmesi, tam da bu trende uygun sebepler olarak duruyor. Tabii sağlıklı yaşam ve artan maliyetler çelişir konular aynı zamanda.