Zeigarnik Etkisi Nedir?

Psikoloji ve pazarlama alanında sıkça kullanılan bir kavram olup adını bu konuyu ilk kez inceleyen psikolog Bluma Zeigarnik’ten alan bu kavram insanların tamamlanmamış veya yarıda bırakılmış görevleri tamamlanmış görevlerden daha iyi hatırladığını öne sürüyor.

Kavramın Ortaya Çıkışı: Garsonlar

Bluma Zeigarnik ile beraber kendisinin doktora tezi danışmanı olan Kurt Kewin ve bir grup psikolog bir restorana yemek yemeye giderler. Restoranda siparişleri alan garsonun davranışları bu grubun dikkatini çeker. Zeigarnik, garsonun bu siparişleri nasıl hatırlayabildiğini merak eder ve garsona bunu sorar. Garson ‘’Siparişler tamamlanana kadar siparişi hatırlayabildiğini, tamamlandıktan sonra ise bu bilgileri belleğinden sildiğini, hatırlamadığını’’ söyler. Garsonun davranışının dikkat çekmesi sonucunda bu olguyu araştırmaya karar verirler. 

Deney Aşaması

İlk hareket noktası garsonlar olan Zeigarnik, bu olguyu çeşitli deneylerle test etmeye başlar. Geliştirdiği deneylere katılacak olan insanlardan bulmaca çözmek, boncuk dizmek ve basit matematik problemlerini anlamak gibi çeşitli küçük görevleri tamamlamalarını söyler. Deneyin yapıldığı esnada katılımcılar bazen kasten kesintiye uğratılır bazen ise kesintiye uğramadan görevlerini tamamlarlar. Bu deney sonucunda ise katılımcılara sorular sorulur ve kesintiye uğradıkları görevleri, kesintiye uğramadıkları yani tamamlayabildikleri görevlere göre daha iyi hatırladıkları gözlemlenir.

Özetle tamamlanmamış işler, beynimizce sonuca ulaşmayan bir durum bizlerde tamamlama ihtiyacı yaratıyor ve bu ihtiyacın bizleri rahatsız etmesiyle bir sonuca ulaşana kadar o durum ile meşgul oluyoruz. 

Peki Zeigarnik Etkisi Günlük Yaşamda Hangi Durumlarla Karşılaştığımızda Devreye Giriyor?

Örneğin; bir uygulamanın en son güncellemesini alması durumunda veya dizilerin yeni bölümleri duyurulurken kullanılan ’En yeni, en hızlı, artık daha akıllı, ÇOK YAKINDA!’’ gibi yarıda kalmış ifadelerin bizi psikolojik olarak rahatsız etmesinden kaynaklı doğan tamamlama isteğinden ötürü bir sonraki aşamaya geçip ilgili uygulamayı yakın takibe almak, eğer bir ürün/hizmet satılıyorsa o ürünü satın almak gibi davranışlarında bulunmamıza teşvik eder.

Örneğin Duolingo’yu hepimiz bir şekilde duymuş veya kullanmışızdır. Duolingo dil öğretimini seviyelere bölerek küçük ve sürekli görevlerle kullanıcılarına sunarken, günlük hedeflerle birlikte kullanıcılarının her gün o alıştırmayı yapmasını sağlıyor. İşte zeigarnik etkisi burada devreye giriyor. Bitmemiş iş duygusuna kapılan kullanıcılar her gün uygulamayı ziyaret ederek görevlerini tamamlıyorlar. 

Aşkta Zeigarnik Etkisi

İlişkide çözüme kavuşmayan problemlerin varlığının sürekli o problemi düşünmeye sebep olması veya güzel giden bir ilişkinin beklenmedik şekilde bitmesi gibi büyük aşkımız mutlu sonla sonuçlanmadığında yarım kalan aşkımızı unutamamamız da bu duruma bir örnek olarak gösteriliyor.