Zodyak Katili: Şifreli Katil

Bir zamanlar, mektuplar sadece aşk itirafları ya da vergi bildirimleri için kullanılırdı. Ama bir adam vardı ki, mektupları kullanarak dünyanın en gizemli ve korkutucu oyununu oynadı: Zodyak. Tam da bu nokta da dedektif şapkamı takıp büyütecimi elime aldım ve Zodyak’ın şifresinin peşine düştüm. Hayır, şifreyi ben çözmedim; hala Sudoku çözerken bile zorlanan biriyim (!). Ancak, bu gizemli şifre çözülmüş. Şimdi, gelin birlikte bu kriptolu hikâyenin derinliklerine inelim.

Zodyak, 1960'ların sonları ve 1970'lerin başlarında Kuzey Kaliforniya'da en az 5 kişiyi (kesin olmamakla beraber bu sayı, 37 olduğu iddia ediliyor) öldüren bir seri katildir. İlk cinayetini Aralık 1968’de bir kadını ve bir erkeği arabalarında vurarak gerçekleştirdi. Daha sonra, Temmuz 1969’da ise Darlene Ferrin ve Michael Mageau çiftinin arabasına yaklaşan Zodyak, Darlene ve Michael’in üzerine 5 el ateş etti; bu saldırı sonucu Darlene ölmüş ve Michael yüzünden, boynundan ve göğsünden vurulmuş olmasına rağmen hayatta kalmıştı. Eylül 1969’da ise bir başka cinayete imza atmıştı. Bryan Hartnell ve Cecelia Shepard çifti göl kenarında piknik yaparken yanlarına yaklaşan cellat görünümlü adam tarafından bıçaklandı. Cecelia hayatını kaybederken Bryan ise 8 yerinden bıçaklanmış olmasına rağmen hayata kalmayı başardı. Ekim 1969’a geldiğimizde ise Zodyak’ın yeni kurbanı masum taksi şoförü Paul Stine olmuştu. Son cinayet teşebbüsü ise Mart 1970’te gerçekleşti. Kathleen ve kızını benzincye götürme teklifiyle arabasına aldı, ancak benzincide durmamasından dolayı şüphelenen Kathleen ve kızının arabadan atlamasıyla kurtuldu ve bu cinayeti teşebbüsü başarısızlıkla sonuçlandı. Bu tarihten sonra bir daha Zodyak’tan hiç haber alınmadı ve bu gizemli adamın arkasında sadece gizemli 4 mektup ve acılı aileler kaldı.

Zodyak katili, Amerikan basını ve polisine z408, z340, z18 ve z13 olarak adlandırılan şifreli mektuplar göndermiştir. Z408, Salinaslı bir çift tarafından çözülmüştür. Z340 ise üç amatör şifre çözücü tarafında çözülürken, z18 ve z13 ise henüz gizemini koruyor. Zodyak alaycı, ilgi manyağı birisi olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle, z408 mektubunu gönderdikten 1 hafta sonra çözülmesinde dolayı daha zor bir mektup olan z340’ı yollamış ve bu şifre, 50 yıl boyunca FBI ve uluslararası şifre çözücüler tarafından çözülememiştir. Z340’ın nasıl ve kimler tarafından çözüldüğüne geçmeden önce, z408’e bir göz atalım.

Z408, Zodyak tarafından, 31 Temmuz 1968’de San Francisco Chronicle'a hitaben yazılmış bir mektubun parçası olarak gönderildi. 408 karakterden oluşan bu metin, her harfin birden fazla sembolle temsil edilebileceği anlamına gelen bir homofonik ikame şifresi kullanılarak tasarlanmıştır. Katil, şifreyi çözmenin kimliğini ortaya çıkaracağını iddia etti. Ancak, Salinaslı bir çiftin 20 saat içinde homofonik ikame yöntemini kullanarak çözdüğü bu şifrede, katilin kimliğinin değil, insan öldürmeyi ne kadar sevdiğinin yazdığı ortaya çıktı. Çözülen ünlü metin şöyleydi:

“İnsan öldürmeyi seviyorum çünkü bu çok eğlenceli - ormanda vahşi hayvanları öldürmekten daha eğlenceli çünkü insan, tüm hayvanların en tehlikelisidir - bir şeyi öldürmek bana en heyecan verici deneyimi yaşatıyor - bu, bir kızla birlikte olmaktan bile daha iyi - bunun en iyi yanı ise öldüğümde cennette yeniden doğacağım ve öldürdüğüm (yalnız veya başıboş insanlar) kölelerim olacak - adımı size vermeyeceğim çünkü kölelerimi öbür dünya için toplamamı yavaşlatmaya veya durdurmaya çalışacaksınız.”

Z408’in bu kadar kolay çözülmesi sonrası sınarlarını zorlayan Zodyak, z340 şifresini San Francisco Chronicle'a postaladı. O günden itibaren katilin kimliğine ulaşılabileceği ümidiyle çözülmeye çalışılsa da 51 yıl boyunca hiç kimse tarafından çözülemedi. 51 yıl ve bir ay geçmişti ki Virginia, Roanoke’da bilgisayar programcısı olan David Oranchak; Melbourne Üniversitesi'nde uygulamalı matematikçi olan Sam Blake ; ve Belçikalı kod çözücü ve depo çalışanı olan Jarl van Eycke tarafından sonundan z340 şifresini çözdüklerini kamuoyuyla paylaştılar. Metin tam anlamıyla ve çözülmüş haliyle şöyleydi:

“Umarım beni yakalamaya çalışırken çok eğleniyorsunuzdur- Televizyon programındaki ben değildim- bu da benimle ilgili bir noktayı gündeme getiriyor- Gaz odasından korkmuyorum çünkü bu, beni cennete daha erken gönderecek. Artık benim için çalışacak yeterince kölem var ve diğer herkes cennete ulaştığında hiçbir şeyleri yok- bu yüzden ölümden korkuyorlar- ben korkmuyorum çünkü yeni hayatımın cennette kolay olacağını biliyorum.”

Metinde geçen televizyon programı hakkında bir bilgi verdikten sonra şifrenin nasıl çözüldüğüne geçebiliriz. Ekim 1969’da Oakland polis ofisi, kendini Zodyak katili olarak tanıtan biri tarafında bir telefon aldı. Arayan kişi, dönemin avukatlarından Melvin Belli ya da Francis Lee Bailey'den birinin gün içinde Jim Dunbar’ın sohbet programına katılmasını talep etti. Melvin Belli, programa çıkmayı kabul etti. Telefondaki adam, adının 'Sam' olduğunu ve meşhur Zodyak Katili olduğunu iddia etti. Ancak, z340 şifresinin çözülmesiyle bu iddia çürütülmüş oldu. Zaten Zodyak gibi ilgi manyağı birinin gerçek kimliğini açık etmesi, onun yakalanmasına sebebiyet verecek ve cennet için kölelerini toplamasına engel olacaktı (Z408’de yazdığı gibi). Gaz odasından korkmadığını ve cennet için yeterli köle topladığını söylemesi de bu iddiayı tamamen çürütüyordu.

Discover Magazin sitesinin haberine göre, Virginia, Oranchak, Blake, Jarl van Eycke birlikte çalışmaya başlamadan önce defalarca kez Zoydak şifresini çözmeye çalışmış, ancak her seferinde sonuçları hüsran olmuştu. COVID-19 salgını sırasında bu isimler bir araya gelerek şifreyi çözme çalışmalarına birlikte devam etiiler. Bu önemli buluşun en kritik hamlesi, Blake tarafından, bu şifrenin homofonik ikame şifresi (düz metin harflerinin birden fazla şifreli metin sembolüyle eşleştiği) ve bir transpozisyon şifresi (düz metin karakterlerinin düzenli bir sisteme göre kaydırıldığı) olduğu fikriydi. Bu fikirle yolan çıkan Blake ve Oranchak, Wolfram'ın Mathematica ve Van Eycke tarafından kodlanan AZdecrypt ve zkdecrypto yazılımlarıyla z340 için binlerce yanıt buldular.

18 veya 19 karakter içeren bir transpozisyon yöntemiyle sağ üst köşeden, sol üst köşeden, dıştan içe ve içten dışa doğru birçok yolla bir metin veya öbeği aradılar, ancak başarısız oldular. Tek adımlı aktarma (bir satır aşağı hareket) iki adımlı aktarma (bir satır aşağı, sonra iki sütun üzerine, vb.) yöntemi denediler, tekrar eden bigramları veya sembol çiftlerini saymayı dendiler, tüm bir ve iki adımlı aktarımları ve tekrar eden bigramları aynı anda birleştirmeyi denediler, ancak hiçbir sonuç alamadılar. Daha sonra, belki z408’in çözüldüğü yöntemle çözülebileceğini düşündüler. Şifreyi yatay olarak iki ve üç parçaya; dikey olarak iki ve üç parçaya; hem yatay hem de dikey olarak iki ve üç parçaya böldüler; bir “reduce” fonksiyonu ile tüm olası çözümleri hesaplamaya çalıştılar, fakat yine hiçbir şey bulamadılar. Son olarak, tam kapsamlı bir transpozisyon araştırmasına girmeden önce, 650.000 transpozisyonluk eski çalışmalarına tekrardan bir göz attıklarında “Gaz odası” kelimesiyle birlikte birçok ilginç metin ve sözcük desenine ulaştılar. Bu keşiften sonra, şifreyi çözmeye, hiç olmadıkları kadar yaşklaştılar. Daha sonra 9,9,2 dikey segment, 1,2 - decimation transpozisyonumuzu ve AZdecrypt'i kullanarak  “UMARIM BENİ”, “GAZ ODASI” ve “YAKALAMAYA ÇALIŞIYORSUNUZDUR” ifadelerini buldular. Sonunda, 51 yıl ve bir aydır çözülemeyen şifre, sonunda çözülmüştü.

Tüm şifre anlamlı bir metin haline getirilince, Aralık 2020 tarihinde çözülmüş metni FBI ile paylaştılar ve FBI’da şifrenin gerçekten çözüldüğünü doğruladı.  Blake, çalışmalarının tamamını Mathematica kullanarak gerçekleştirdiklerini ve zkdecrypto ile olası transpozisyonları eleyerek ve AZdecrypt ile bu çalışmaların sonucunda nihai sona ulaştırdıklarını belirtti. Zodyak, kırılması bu kadar zor bir şifre oluşturmayı hedeflememişti. Z408’den zor bir şifre yapmaya çalıştığı aşikârdı, ancak şifrelemenin beklenmedik bir şekilde bu kadar zor olması Zodyak katilini bu kadar meşhur kıldı. Her ne kadar şifre çözülmüş olsa da, Zodyak katilinin kimliği hala belirlenemedi. Dava dosyası hala açık ve 50 bin dolarlık (şu an için, 1.647.085,00 Türk Lirası) ödül geçerliliğini koruyor.

Bu olay hakkında filmler, belgeseller çekildi, kitaplar yazıldı, makaleler yayımlandı. Aralarında en sevdiğim, David Fincher tarafından yönetilen ve Jake Gyllenhaal, Robert Downey Jr., Mark Ruffalo, Anthony Edwards ve Brian Cox gibi ünlü isimleri barındıran 2007 yapımlı “Zodiac” filmi oldu. Bu 2 saat 36 dakikalık film, tam bir suç draması. Jake Gyllenhaal, Robert Downey Jr. ve Mark Ruffalo'nun performansları, karakterlerin takıntılarını, korkularını ve çaresizliklerini yansıtıyor. Zodiac, her detayı didik didik eden, gerçek olaylardan esinlenen ve izleyiciyi son ana kadar merak içinde bırakan bir başyapıt. Ayrıca bu şifreyi çözenler tarafından yayımlanan makaleyi okumak ve YouTube videosunu izlemek isteyenler kaynakça kısmında linklere ulaşabilirler.

KAYNAKÇA:

· "How Mathematicians Cracked the Zodiac Killer's Cipher." Discover Magazine. https://www.discovermagazine.com/the-sciences/how-mathematicians-cracked-the-zodiac-killers-cipher.

· Woodie, Alex. "Mathematica Helps Crack Zodiac Killer's Code." Datanami, 14 Ocak 2022. https://www.datanami.com/2022/01/14/mathematica-helps-crack-zodiac-killers-code/.

· Newitz, Annalee. "Zodiac Killer’s Cipher Finally Cracked After 51 Years." Popular Science. https://www.popsci.com/technology/zodiac-letter-decode/.

· Team David Oranchak, Sam Blake, and Jarl Van Eycke. "Decoding the Zodiac Killer’s 340-Character Cipher." arXiv, 20 Mart 2024. https://arxiv.org/pdf/2403.17350.

· "Zodiac Killer Cipher Cracked." YouTube, yükleyen: David Oranchak, 11 Aralık 2020. https://www.youtube.com/watch?v=-1oQLPRE21o.

· "Zodiac Killer Ciphers." Zodiac Ciphers. https://www.zodiacciphers.com/.