Batı Astrolojisinin Tarihine Kısa Bir Bakış

Astrolojiyi geniş ve basit olarak evrenin yapısını anlama ve gökcisimlerinin hareketlerine bakarak dünyevi meseleleri ön görme çabası olarak tanımlayabiliriz. Bu tanım, geleceği tahmin etme kısmını çıkarırsak gökbilimininkiyle büyük ölçüde örtüşür. Zaten eski çağlarda bu iki alanın, yani astroloji ile astronominin, birbirinden keskin çizgilerle ayrılmadığını görürüz.

Bugün daha çok doğum haritalarından ve günlük burç yorumlarından aşina olduğumuz Batı astrolojisinin kökleri tarihöncesinde yaşamış insanların manevi ve dünyevi sorulara aradıkları ve buldukları yanıtlara dayanıyor. Özellikle Tarım Devrimi’nin getirdiği ihtiyaçlar, yıllık sel taşkınları gibi pek çok mevsimsel olayın zamanının hesaplanmasını gerekli kılmış olmalıdır. Bu dönemde bazı takımyıldızlarının gökyüzünde belirmelerinin belirli olayların habercisi olarak görüldüğü, göksel hareket ve döngülerle dünyevi meseleler arasında sebep-sonuç ilişkisi kurulmaya başlandığı tahmin ediliyor.

Astrolojiden bahseden ilk metinler, Mezopotamya’nın çivi yazılı tabletleridir. MÖ 3. bin yılda yazılmış bu metinler, Mezopotamyalı uygarlıkların bu dönemde gökyüzüne dair kompleks bir farkındalık geliştirmiş olduklarını gösteriyor. Özellikle MÖ 2. bin yıla gelindiğinde astrolojinin oturmuş bir sisteme sahip olduğunu görürüz zira Eski Babilliler evrenin yapısına bütünleşik ve tutarlı bir kuram çerçevesinde yaklaşırlar. Bu nedenle Babil astrolojisinin erken dönem metinleri, astroloji alanındaki ilk akademik kaynaklar olarak kabul edilir.

Büyük İskender’in kurduğu Helen İmparatorluğu’nun kültürleri kaynaştırıcı etkisi ile, Mezopotamya astrolojisi MÖ 4. yüzyılda Yunan, Mısır ve Hindistan kültürleriyle yoğun bir etkileşime girmiştir. İşte bu süreçte başta Aristoteles olmak üzere çok sayıda Yunanlı düşünür Yunan astrolojisinin kuramsal altyapısını şekillendiriyor. 12 Zodyak takımyıldızı, yönetici gezegenler ve dört element gibi Batı astrolojisinin temelini oluşturan unsurların bu dönemde yazılıp çizildiğini görüyoruz. Batı astrolojisini etkileyen bir diğer figür ise MS 2. yüzyılda İskenderiye’de yaşamış olan Romalı matematikçi, coğrafyacı ve gökbilimci Ptolemy’dir.

MS 5. yüzyılda Roma İmparatorluğu yıkılıyor; astrolojinin etkinliği Batı’da yok olup giderken Doğu’da zenginleşerek artıyor. Bunun en genel ve basite indirgenmiş açıklaması, Yunan astrolojisine dair bilginin yavaş yavaş kaybolması ve kilisenin astroloji gibi büyüyle ilişkilendirilen pek çok uygulamayı lanetlemiş olmasıdır.

Zamanda iki yüzyıl geri gidip yönümüzü Doğu’ya çevirelim. Burada Sasani İmparatorluğu’nun 3. yüzyıldan başlayarak Yunan ve Hindu dillerinde yazılmış astroloji metinlerini tercüme ettirmeye başladığını görüyoruz. 7. yüzyılda İslamiyet’in yayılması ile, özellikle Abbasiler Dönemi’nde astroloji metinleri Yunanca ve Latinceden Arapçaya tercüme ediliyor. Astroloji İbn-i Sina gibi birtakım İslam alimleri tarafından teolojik açıdan eleştirilse de bu dönemde gerçekleştirilen yoğun tercüme çalışmaları, astroloji metinlerinin geleceğe aktarılmasında büyük bir rol oynuyor.

Tekrar Batı’ya dönelim. Avrupa’da 5. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar astrolojinin din otoriteleri tarafından bastırıldığını, ayrıca klasik döneme ait bilgi birikiminin unutulup yittiğini görüyoruz. 11. ve 12. yüzyıllarda Avrupa bu bilgi havuzunu Arapların tercümeleri yoluyla yeniden keşfetmeye başlıyor ve hayatın her alanında astrolojiye başvurduğu yaklaşık beş yüz yıllık bir dönem geçiriyor.

17. yüzyıla kadar akademik bir alan olarak görülen astroloji, astronomi alanında elde edilen gelişmeler sonucunda gözden düşüyor ve sözde bilim olarak görülmeye başlıyor. Astroloji 20. yüzyılda gazetelerdeki günlük burç yorumları ile popülaritesini geri kazanıyor. Yaklaşık yüzyıldır yaşamımızın içinde olan astrolojinin bu popülariteye rağmen eski itibarına kavuşamadığını söyleyebiliriz.

Kaynaklar

“Astrology Summary.” Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc., https://www.britannica.com/summary/astrology.

Campion, Nicholas. A History of Western Astrology. II, Hambledon Continuum, 2008.

“History of Astrology.” Wikipedia, Wikimedia Foundation, https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_astrology.