Kendi Kaderinizin Efendisi Misiniz?

Başınıza gelen olayları şansa, diğer kişilerin davranışlarına ya da kadere mi yoksa kendi seçimlerinize mi bağlarsınız? Bu soruya vereceğiniz cevap hayatınızdaki kontrol odağı hakkında pek çok şey söyleyebilir. Kontrol odağınız siz ya da herhangi bir dış faktör olabilir. Bugünkü yazımızda bahsedeceğimiz kontrol odağı teorisiyle başta sorduğumuz sorunun cevabını bulabilirsiniz. Kontrol odağınızı keşfetmek için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.

Kontrol Odağı Teorisinin Gelişimi

Kontrol odağı teorisini, psikolog Julian Rotter geliştirmiştir. 1954 yılında geliştirdiği ölçekte, bireylerin iç mi yoksa dış kontrol odağına mı sahip olduğunu ölçmeyi amaçlamıştır. Böylece teorisini ölçümlenebilir bir hale getirmiştir.

Teoriden kısaca bahsetmek gerekirse; iç kontrol odağı kişilerin başlarına gelen olayların çoğunlukla kendi çabaları ve seçimleri sonucunda olduğuna inanmasıdır. Dış kontrol odağı ise kişilerin başlarına gelen olayların çoğunlukla şans, kader vb. dış faktörler sonucunda olduğuna inanmasıdır.

Ölçek kullanılarak yapılan araştırmalarda, iç kontrol odağına sahip bireylerin sağlıklarına dış kontrol odağına sahip kişilere göre daha fazla dikkat ettiği bulunmuştur. İç kontrol odağına sahip kişilerin daha düşük stres düzeyine sahip oldukları ve stresten kaynaklanan hastalıklara daha az yakalandıkları bulunmuştur.

İç Kontrol Odağına Sahip Kişilerin Özellikleri

İç kontrol odağına sahipseniz, aşağıda listelediğimiz çoğu maddeyi onaylayabilirsiniz:

1. Hayatınızda olumsuz giden şeyleri değiştirmek için çaba gösterirsiniz: Hayatınızda istemediğiniz şeyler olduğunda onları değiştirebileceğinize inanır, o doğrultuda adımlar atarsınız.
2. İstediğiniz alanda daha başarılı olma olasılığınız yüksektir: Göstereceğiniz çabanın başarıyla sonuçlanması durumunda, başarının çabanızın bir ürünü olduğuna inanırsınız.
3. Sağlığınıza daha fazla dikkat edersiniz: Sağlıklı beslenme, spor yapma gibi alışkanlıkları edinip sürdürme ihtimaliniz daha fazla olabilir.
4. Kötü alışkanlıkları daha kolay bırakabilirsiniz: Davranışlarınızın sizin seçimlerinizin sonucu olduğuna inanmanız, istemediğiniz alışkanlıkları bırakmanıza yardımcı olabilir.
5. Başınıza gelen olaylarla etkili bir şekilde başa çıkabilirsiniz: Başınıza bir olay geldiğinde, durumla baş etme gücünü kendinizde bulabilirsiniz. Araştırmalar, iç kontrol odağı olan kişilerin psikolojik dayanıklılığının daha yüksek olduğunu göstermektedir.
6. Diğer kişilerin sizi kontrol etmesi nispeten daha zordur: Başkalarının sizi kontrol etme girişimlerine direnç gösterme olasılığınız yüksek olabilir. Çünkü hayatınızın kontrolü sizin elinizdedir ve diğer kişilerin kontrolü almasına kolay kolay izin vermezsiniz.

Dış Kontrol Odağına Sahip Kişilerin Özellikleri

Dış kontrol odağına sahipseniz, aşağıda listelediğimiz çoğu maddeyi onaylayabilirsiniz:

1. Başınıza gelen olaylardan dış etkenleri sorumlu tutabilirsiniz: Başınıza gelen olayların sorumluluğunu kadere, şansa veya herhangi başka bir şeye yükleyebilirsiniz. Kendi davranışlarınızın bir şeylere sebebiyet vermeyeceğini düşünebilirsiniz.
2. Motivasyonunuzu yükseltmekte zorlanabilirsiniz: Olayların üzerinde etkinizin olmayabileceğini düşündüğünüz için motive olmakta zorlanabilirsiniz. Bu durumda okul ve iş hayatınızda zorlanabilirsiniz.
3. Kendinizi hayatın akışına kolayca bırakabilirsiniz: Olayların dış faktörlerin sonucu olduğunu düşünmeniz, değişmeyen şeyleri kabul etmenizi ve uyum sağlamanızı kolaylaştırabilir.
4. İstemediğiniz alışkanlıkları bırakmakta zorlanabilirsiniz: Alışkanlıklarınızın dış etmenler sonucu oluştuğunu düşünebilirsiniz. Bu da alışkanlıkları bırakma sorumluluğunu almanızı zorlaştırabilir.

Kontrol odağının gelişiminde içinde bulunduğunuz kültür, yetiştiğiniz aile ortamı ve kişilik özellikleriniz etkilidir. İçsel kontrol odağına sahipseniz hayatınızın sizin kontrolünde olduğunu düşünüp bu doğrultuda hareket edersiniz. Dışsal kontrol odağına sahipseniz hayatınızın kaderin, şansın kontrolünde olduğunu düşünüp kendinizi akışa bırakırsınız. Kendiniz herhangi bir şey yapma ihtiyacı hissetmezsiniz.

Her zaman sadece iç veya dış kontrol odağıyla hareket etmezsiniz. Kimi zaman içsel iken kimi zaman dışsal olabilirsiniz. Hem iç hem dış kontrol odağına sahip olmanız da mümkündür.

İç kontrol odağının hayatınıza pek çok faydası olsa da olumsuz yönde getirileri de bulunur. Dış faktörlerden kaynaklanan olumsuz sonuçları kendi üzerinize alma ihtimali barındırır. Dış kontrol odağının her ne kadar olumsuz getirileri olsa da katkıları da bulunur. Dış kontrol odağı sayesinde elinizde olmayan olayları kabullenmeniz daha kolaylaşır.