Nöroplastisite: Beynin Değişen Koşullara Uyumu

Beyin, inanılmaz yetenekleri ile oldukça heyecan verici bir organ ve her geçen gün yeni özellikleri keşfediliyor. Nöroplastisite de yeteneklerinden biridir ve değişen çevresel koşullara uyum sağlamaya yardımcı olur. Bugünkü yazımızda nöroplastisite kavramına değineceğiz ve geliştirmenin yollarına bakacağız. Beyninizin müthiş yeteneğini öğrenmek için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.

Nöroplastisite Nedir?

Nöroplastisite, beynin yaşam boyunca edindiği bilgiler ışığında ve değişen çevresine uyum sağlama amacı ile yapısını değiştirmesidir. Yani beyninizde fiziksel bir değişim söz konusudur, beyniniz yeni bağlantılar kurar.

Dr. Campbell'in tanımı ise:

Nöroplastisite, yeni bilgileri öğrenmenizi sağlar, yeni becerileri edinmemizi kolaylaştırır ve zorluklarla başa çıkabilmenize yardımcı olur.

Örnek vermek gerekirse, araba kullanmayı öğrenirken nöroplastisite gerçekleşir; çünkü bu yeni bir beceridir ve beynin ilgili bölgelerinde bağlantılar kurmayı gerektirir. Başka bir örnek vermek gerekirse; okuma yazma öğrenirken nöroplastisite gerçekleşir yani beyin yeni bağlantılar oluşturur.

Gördüğünüz gibi, beyin sadece küçük yaşta bağlantı kurup yetişkinlikte de bu bağlantıları devam ettirmez, yeni bağlantılar kurmaya devam eder.

Nöroplastisitenin Türleri Nelerdir?

1. Yapısal Nöroplastisite: Beynin yeni bağlantılar yaptığı ya da bağlantılarını sildiği bir türdür. Nöronlar veya sinapslar arasındaki bağlantılar güçlenip zayıflar. Yeni becerilerin öğrenilmesinde etkilidir.
2. Fonksiyonel Nöroplastisite: Sinapslarda kalıcı değişimlere sebep olan bir nöroplastisite türüdür. Beyinde bir bölgenin hasar alması sonucunda o bölgenin çevresinde yeni yollar inşa edilmesi söz konusudur.

Nöroplastisitenin İlkeleri Nelerdir?

Yapılan bir çalışmanın sonucunda, nöroplastisitenin 10 ilkesi ortaya konulmuştur Aşağıda bunları listeledik:

1. Kullan ya da kaybet: Beyniniz, kullanmadığınız bir beceriye ait bağlantıları zayıflatabilir. Bu da uzun süredir yapmadığınız bir şeyi yaparken zorlanmanızı açıklar.
2. Kullan ve geliştir: Bir becerinizi geliştirmek istiyorsanız, o becerinin pratiğini yapmalısınız. Böylece beyniniz o beceriyle ilgili daha çok bağlantı kurabilir.
3. Spesifiklik: Bir beceriyi edinebilmek için, tam olarak o beceriye odaklanmanız gerekir. Taktiksel yaklaşmak önem taşır.
4. Tekrar etmek önemlidir: Öğrendiğiniz bir beceriyi unutmamanız için düzenli tekrar yapmak önemlidir. Tekrarlar sayesinde beceriyi sağlamlaştırabilirsiniz.
5. Yoğunluk önemlidir: Bir beceriyi edinebilmeniz için yoğun çaba önemlidir. Yoğun çaba sonucu beceriyi kazanabilirsiniz.
6. Zamanlama önemlidir: Beyin hasarının olması durumunda, yeniden işlevi kazanmak için erkenden başlamak önemlidir. Böylece daha iyi sonuç alabilirsiniz.
7. Önem önemlidir: Eğer edinmeniz gereken beceri sizin için önemliyse, o beceri için beyniniz daha hızlı bağlantılar kurabilir. Yani o beceride iyi olma ihtimaliniz artar.
8. Yaş önemlidir: Yaş nöroplastisitenin devamını engellemez ancak gençken nöroplastisite daha iyi olabilir.
9. Transfer: Bir beceriyi öğrenirken, başka bir beceri için gerekli olan bağlantıların kurulması da mümkün olabilir. Yani bir beceriyi öğrenirken başka bir beceri için de pratik yapmış olabilirsiniz. Örneğin, parmak hareketlerini çalışırken, el kasları da çalışabilir.
10. Müdahale: Bir beceri için kurulan bağlantılar, başka bir beceri için gereken bağlantıların zayıflamasına sebep olabilir.

Nöroplastisitenin Faydaları Nelerdir?

Nöroplastisitenin pek çok faydası bulunur. Sizin için bunları aşağıda listeledik:

1. Daha önce bahsettiğimiz gibi, yeni çevrelere ve koşullara uyum sağlamanıza yardımcı olur. Karşınıza çıkan yeni ve bilinmedik durumlara adapte olmayı kolaylaştırır.
2. Hafızanızı, zihinsel becerilerinizi güçlendirir. Beynin gelişimini sağlar.
3. Etkili öğrenmeye yardımcı olur.
4. Travma sonrasında oluşan beyin hasarının iyileşmesine yardımcı olur.
5. Beyindeki bir bölgenin işlev kaybı, diğer bölgelerin fonksiyonunu arttırabilir.

Nöroplastisitenizi Nasıl Geliştirebilirsiniz?

Nöroplastisitenizi geliştirebileceğiniz pek çok yol bulunur. İlk olarak yeni şeyler denemek nöroplastisiteyi geliştirmek için önem taşır. Diğer maddeleri ise aşağıda listeledik:

1. Seyahat etmek: Yeni yerler keşfetmek beyninizde yeni bağlantılar kurulmasını sağlayabilir.
2. Bir enstrüman çalmak: Müzik aleti çalmak, beyin bölgeleri arasındaki bağlantıları arttırmaya ve yeni bağlantılar kurmaya yardımcı olabilir.
3. Baskın olmayan elinizi kullanmak: Gün içindeki basit görevleri kullanmadığınız elinizle yapmak, nöroplastisiteyi geliştirebilir.
4. Kaliteli uyku uyumak: Uyku esnasında, gün içinde öğrendikleriniz beyninize yerleşir. Yeni bağlantıların kurulması için beynin uykuya ihtiyacı vardır.

Nöroplastisite, yaşam boyunca sizinle olan bir yetenektir. Yaşla birlikte bu yetenek azalsa da ömür boyu bu yetenekten faydalanırsınız. Yeni bilgiler öğrenirken, bilinmeyen durumlara uyum sağlamada, kısacası her alanda nöroplastisite etkilidir de denilebilir. Belirli ilkeler doğrultusunda faaliyet gösteren nöroplastisiteyi geliştirmeniz için birçok alternatif bulunuyor. Siz de nöroplastisitenizi geliştirmek için bir adım atıp becerilerinizi geliştirip yenilerini edinebilirsiniz.