Tarihinin En Önemli Üç İcadı: Yazı, Kitap, İnternet

Bu yazımda başlıkta belirttiğim icatlara, bu icatların ne denli güçlü değişimlere sebebiyet verdiklerine ve bilginin önemine değinmek istiyorum.

Bütün bir insanlık tarihi sömürünün, bilgiyi elinde tutanın diğer kişilere uyguladığı tahakkümün, manipülasyonun ve elbette ezilen kesimlerin temelde fikirlerini özgürce ifade edebilmek için verdikleri mücadelelerin tarihidir. Sokrates’in baldıran zehrini içtiği günden bu yana tıpkı onun gibi gerçek bilginin peşinden koşan, düşünen, sorgulayan ve toplumu da sorgulamaya teşvik eden insanlar bazen gücü ele geçiren yöneticiler, bazen daha da korkunç biçimde köle olmaya ikna olmuş insanlar tarafından dövüldüler, sövüldüler, öldürüldüler. İfade özgürlüğünün kısıtlandığı, dolayısıyla da düşünen, bilim yapan insanlarına düşman olan ülkelerde bilim ve sanat gelişmemişken ve gelişmemeye mahkumken; bu ülkeler özgürlüklerin yoğun olduğu ülkelerdeki düşünce insanlarının geliştirdikleri icatları ve ortaya koydukları sanat akımlarını taklit etmek dışında hiçbir şey yapmadılar, yapamadılar. Bu durum insanlık tarihi boyunca böyle devam etti ve böyle devam edecek. Bilgi ile ilgili en önemli mesele tek bir kişinin tekelinde veya herkese açık erişilebilir olmasından ibaret. Bunu bildiklerinden dünyadaki yöneticilerin büyük çoğunluğu düşünen insanı sırf bilgiyi tekellerinde tutmak istediklerinden sevmezler. Zira bilgi güçtür.

Ne dedik? Bilgi ile ilgili en önemli şey ne kadar çok kişi tarafından erişebilir olduğuydu değil mi? İşte tamda bu noktada başlıkta belirttiğim üç icat yazı, kitap ve internet devreye giriyor. Zira bu üç icadın tamamı bilgiyi yaymak ve iletişimi güçlendirme üzerine kurulu. Zaten tamda bu yüzden diğer icatlardan farklı olarak icat edildikleri tarihten itibaren zamanla(bazen çok uzun zamana yayılarak) devletlerin rejimlerini, ideolojilerini, ekonomik üretim biçimlerini, hukuk sistemini, kısacası her şeyi etkileyecek ve değiştirebilecek güçteler. Örneğin; yazı her ne kadar tarihin en önemli icadı olarak kabul edilse de tek başına oldukça kısıtlı bir bilgiyi aktarabiliyordu. Bu yüzdendir ki dönemin sosyolojisine uygun biçimde yazılı metinlere yalnızca ayrıcalıklı din adamları ve yanındaki aristokrasiyle birlikte monarklar erişebiliyordu. Yalnızca bu insanlar okuma yazma biliyorlardı ve bu yüzden topraklarındaki geriye kalan bütün insanları rahatlıkla yönetebiliyorlardı.

1440’lı yıllarda ilk olarak Alman Johannes Gutenberg’in tipo baskı olarak adlandırılan ilk baskı makinesini icat etmesi ve bu süreçle birlikte kitap sayısının yüzyıllar içinde giderek artması durumu yazı ile birlikte kurulan bütün mutlak monarşileri sonlandırdı, milliyetçilik akımlarıyla birlikte anayasal olarak yönetilen ulus devletleri doğurdu. Kitapların çoğaltılmasıyla gittikçe daha çok insana okuma yazma öğretilerek modern eğitime geçilmesi ile birlikte, toplumdaki bireylerin bilgiye ulaşımları kolaylaştıkça yöneticilerin tahakkümleri azaldı. Kitlesel eğitim geliştikçe üniversitelerin de çoğalmasıyla birlikte bilim insanlarının sayıları katlanarak arttı ve önceki döneme kıyasla çok daha fazla teknolojik gelişmenin ardı ardına ortaya çıkışına şahit olduk. Bu durumun sanayi devrimi ve sanayileşmeyle birlikte özellikle 19. Yüzyıl’da gelişen ulaşım ve iletişim teknolojilerine sebebiyet vermesinin de bilginin yayılımının kolaylaştırdığını belirtmeliyiz.

Son 30 yılımızı ise internet devriminin başlangıcına şahit olarak geçirdik. Bu devrim yapay zeka devrimiyle de birlikte iyice gelişti ve daha çok gelişeceğe benziyor. Artık bilgiye ulaşım tarihte hiç olmadığı kadar kolay. Tabi, bu seferde internet üzerindeki enformasyonun doğruluğunun tespiti çok zorlaşıyor. Bakalım bu durum toplumsal, siyasal ve ekonomik olarak zamanla ne gibi değişimlere sebebiyet verecek? Sizce bu yeni teknolojiler neleri değiştirecek? Günümüzdeki bilhassa ekonomik ve politik sorunlar için çözüm olabilirler mi yoksa bu sorunlar daha çok mu büyüyecek? Sonraki yazımda görüşmek üzere.